بازی بومی برای باران خواهی
خبرگزاری نام: در بین دشت ها و کوه های استان ایلام، رد پای سنت هایی بچشم میخورد که همچون ریشه های یک درخت کهن، در دل تاریخ و فرهنگ مردم این خطه تنیده شده اند. یکی از این نمودهای فرهنگی، بازی بومی و محلی «پلان» یا «په لان» است؛ بازی یی که نه فقط سرگرمی قدیمی، بلکه نمادی از مراسم باران خواهی، قدرت بدنی و انسجام اجتماعی است.
رائد ناصری فر، معاون میراث فرهنگی استان ایلام، با اشاره به جایگاه این بازی در فرهنگ مردم منطقه، به ایسنا اظهار داشت: «پلان» یکی از بازیهای محلی دیرین ایلام است که بالاتر از آنکه یک رقابت باشد، نمایش هماهنگی دقت، مهارت بدنی و سنت های آیینی محسوب می شود. این بازی در سال ۱۳۹۰ با شماره ۴۳۵ به ثبت ملی رسیده و از آن پس، تلاش هایی برای احیا و آموزش آن در سطح مدارس و برنامه های فرهنگی انجام شده است.
او درباره ی این بازی توضیح داد: پلان، بازی پرتاب سنگ به سوی سنگ های عمودشده حریف است. تیم های شرکت کننده، که حتی ممکنست فقط از یک نفر تشکیل شده باشند، روبه روی هم قرار می گیرند. در هر دور، سه سنگ عمودی در فاصله ای حدود ۱۰ تا ۱۵ متر از سه سنگ مشابه در سوی مقابل قرار می گیرند. بازی با قرعه شروع می شود و تیم شروع کننده، به ترتیب اعضایش، سنگ هایی را به طرف هدف پرتاب می کند.
معاون میراث فرهنگی استان ایلام اضافه کرد: در جریان بازی، قواعدی جالب نیز رعایت می شود. اگر سنگ پرتابی، سنگ حریف را کمی تکان دهد یا به حالت نیمه خوابیده درآورد، دو تیم با صداهایی خاص اعتراض یا اعلام امتیاز می کنند. در این لحظات، سرعت واکنش تیم ها تعیین می کند که سنگْ زده شده شمرده می شود یا به حالت اول بازگردانده خواهد شد. جمله محلی «په ل خوه مان، له خوه مان» در اینجا شنیده می شود؛ عبارتی که معنای «سنگ ایستاده از آنِ ماست» را دارد و نشانه ای از جدیت و دقت در قضاوت بازی است. قبل از شروع بازی، دو سردار (سردال) بر قوانین بازی تاکید می کنند، همچون این که اگر امتیاز یکی از تیم ها به ۲۰ برسد، تیم بازنده باید تنبیهی سنتی را بپذیرد؛ سوارکردن اعضاء تیم پیروز و رساندنشان تا نقطه ای معین و بازگرداندن آنها به میدان بازی.
بگفته ناصری فر، ساختار این بازی به شکلی طراحی شده است که هم مهارت فردی را می طلبد و هم تاکتیک گروهی را می سنجد. اگر بازیکنی موفق شود سنگ حریف را بیندازد یا از حالت عمودی خارج کند، به عنوان جایزه اجازه پرتاب سنگ بعدی را خواهد داشت. با ادامه این موفقیت، می تواند تا سه پرتاب را انجام دهد، اما اگر در مرحله ای ناکام بماند، نوبت به نفر بعدی از تیم می رسد.
او همین طور به جنبه های آیینی این بازی اشاره نمود و اضافه کرد: مردم باور دارند اجرای پلان، می تواند سبب نزول باران شود. پلان تنها یک بازی نیست، قسمتی از پیوند انسان با طبیعت و طلب باروری از زمین است. همین نکته اهمیت ثبت این بازی در لیست آثار ناملموس را برجسته می کند.
ناصری فر اظهار داشت: بازی پلان بیشتر در فصل های بهار و تابستان رواج دارد و در این زمان ها، شور و هیجان خاصی در روستاها و محله های سنتی بچشم میخورد.
معاون میراث فرهنگی ایلام از اهمیت احیای چنین بازی هایی در فضای امروز گفت و بر لزوم آموزش آنها به نسل جوان تاکید کرد: پلان، فقط یک بازی بومی نیست. حامل ارزش های اخلاقی، احترام به نوبت، تمرکز، تلاش فردی و کار تیمی است و این میراث باید زنده بماند.
او همین طور به اصطلاحاتی همچون «نه رَگ» اشاره نمود و توضیح داد: این اصطلاح به مفهوم یک امتیاز کامل است. زمانی که یکی از تیم ها هر سه سنگ حریف را می زند و سنگ های خودرا حفظ می نماید، و بدون تغییر جایگاه، بازی را مجدداً شروع می کند. این لحظه، یک امتیاز کامل برای آن تیم شمرده می شود.
در پایان، ناصری فر اصرار کرد که ثبت بازی پلان در لیست آثار ناملموس کشور، تنها به منزله ثبت یک سرگرمی نیست، بلکه حرکتی برای نگهداری قسمتی از حافظه فرهنگی مردم ایلام است؛ حافظه ای که در بین سنگ، خاک، دوستی و رقابت شکل گرفته و هنوز هم نفس می کشد.
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب